[DVD] Górnośląskie Koleje Wąskotorowe

Od zarania dziejów Elektrowni „Chorzów” w 1898 r. dostawy węgla były realizowane wyłącznie koleją wąskotorową. W kwietniu 2001 r. zakład ten podjął rozległe prace modernizacyjne połączone z całkowitą przebudową dotychczasowego systemu zaopatrzenia. Po modernizacji przedsiębiorstwo miało przez co najmniej 10 lat zużywać milion ton miału węglowego rocznie, lecz umowy zaopatrzeniowe podpisano tylko z normalnotorowymi przewoźnikami. Kolej wąskotorowa także była rozpatrywana jako przewoźnik miału, jednak miała zbyt mało atutów, by sprostać konkurencji. W konsekwencji utraty kluczowego kontrahenta Górnośląskie Koleje Wąskotorowe utraciły rację bytu w ruchu towarowym. Ostatnie przewozy miału węglowego dla Elektrowni „Chorzów” zrealizowano w dniach 11–16 maja 2001 roku. Były to transporty z kopalń „Szombierki-Centrum” oraz „Rozbark” w Bytomiu, uruchomione z inicjatywy autora filmu — wówczas czynnego działacza Fundacji Wieku Pary — dzięki życzliwości dyrekcji EC Chorzów, ZG Centrum, ZG Bytom i pracowników GKW. W profesjonalny sposób uwieczniono cały proces technologiczny załadunku, przewozu i rozładunku węgla wąskim torem — w tym malowniczą trasą przez rezerwat Żabie Doły.

***

Huta „1 Maja” w Gliwicach należała do największych zakładów w tym mieście. W okresie największego rozwoju zatrudniała ponad 20 tys. pracowników. Po prawie 150 latach istnienia w 2000 r. została postawiona w stan likwidacji. Do 2003 r. na terenie huty funkcjonowała jeszcze kolej zakładowa korzystająca z dwóch rozstawów toru — normalnego (1435 mm) i wąskiego (785 mm). Wąskie tory dochodziły do wszystkich hal huty, część torowisk ułożono z trzech szyn, a lokomotywy wąskotorowe Lyd2 wyposażono w podwyższony zderzak, co umożliwiało w razie potrzeby przetaczanie normalnotorowych wagonów. W filmie pokazano ostatnie chwile wąskotorowych manewrów i działalności zakładu.